Część z Was wie, że moja przygoda z ortodoncją rozpoczęła się od wolontariatu w Poradni Ortodontycznej IMiD, gdzie leczone są dzieci z różnego rodzaju wadami wrodzonymi. Leczenie tego typu wad jest dużym wyzwaniem dla całego zespołu: chirurga, dentysty, ortodonty i logopedy.

Pomyślałam, że napiszę jak wygląda opieka ortodontyczna nad dzieckiem, które rodzi się z rozszczepem wargi i podniebienia.

Rozszczepy wargi, podniebienia oraz wargi i podniebienia są jednymi z najczęściej występujących wad rozwojowych. Częstość występowania rozszczepu wargi z lub bez rozszczepu podniebienia wynosi około 8/ 10 000 żywych urodzeń. Izolowany rozszczep wargi częściej występuje u płci męskiej, izolowany rozszczep podniebienia u płci żeńskiej.

Rozszczep może zostać zdiagnozowany w trakcie ciąży, podczas badania USG, aczkolwiek to czy zostanie zauważony zależy zarówno od doświadczenia lekarza przeprowadzającego badanie jak i typu rozszczepu. Często podczas badania ciężko jest też stwierdzić z jakim dokładnie typem rozszczepu mamy do czynienia. Badania mówią o wykrywalności na poziomie 16%- 93%, rozbieżność jest zatem duża. Izolowany rozszczep podniebienia (czyli taki, w którym nie ma rozszczepu wargi ani wyrostka zębodołowego) bardzo rzadko diagnozowany jest w życiu płodowym.

Dziecko, u którego zdiagnozowano rozszczep wargi wargi i podniebienia od pierwszych miesięcy życia podlega opiece chirurga dziecięcego i ortodonty, później też logopedy. W zależności od jednostki, w której leczeniu poddawany jest pacjent, leczenie rozpoczyna się na różnych etapach życia. W niektórych jednostkach, leczenie dzieci z rozszczepem podniebienia zaczyna się w pierwszych tygodniach życia.

We wczesnym leczeniu stosuję się na przykład taśmę twarzową, która aktywnie spaja segmenty wargi przedzielone linią rozszczepu. Jest to rodzaj plastra, naciąganego tak, by przyciągnąć do siebie fragmenty rozszczepionej wargi.

W niektórych jednostkach w przedchirurgicznym leczeniu pacjentów z rozszczepem wykonuje się bierną akrylową płytkę. Bierną, czyli nieposiadającą śruby ani innego aktywnego elementu. Rodzajem takiej płytki, jest płytka Hotza, wprowadzona w latach 70 i stosowana do dziś. Uważa się, że taka płytka poprawia ustawienie segmentów kostnych przed ich chirurgicznym zespoleniem, a po zabiegu stabilizuje wyniki. Tego typu płytka: oddziela jamę nosową od jamy ustnej, Pozwala na prawidłowe odżywianie niemowlęcia, a co za tym idzie wygenerowanie odruchu ssania ( łapania brodawki) i przełykania, Wspomaga prawidłowe oddychanie- ustawia język doprzednio nie pozwalając by tkwił w szczelinie  rozszczepu.

Aby wykonać taką płytkę, ortodonta pobiera 2 wyciski – najpierw na indywidualną łyżkę wyciskową a potem na płytkę Hotza. Takie płytki wymieniane są co kilka tygodni.

To jak planowane jest leczenie operacyjne takich pacjentów zależy od rodzaju rozszczepu. Rozszczepy wargi są zespalane około piątego miesiąca życia dziecka, kiedy osiągnie odpowiednią wagę. Rozszczepy podniebienia operowane są około 12 miesiąca życia dziecka. Wykonywane są też jednoczasowe zabiegi zespolenia wargi i podniebienia, czyli podczas jednej operacji. W wieku 5 lat mogą być wykonywane zabiegi korekty nosa czy blizny wargi. Między 8 a 12 rokiem życia wykonywany jest zabieg przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego. Jest on zwykle poprzedzony leczeniem ortodontycznym.

Rozszczep podniebienia zaburza rozwój szczęki we wszystkich wymiarach. Jeśli leczenie aparatami przed 18 rokiem życia nie daje zadowalających rezultatów i u pacjenta występuje rozległy zgryz krzyżowy ( czyli dolne zęby nachodzą na górne) oraz zaburzenie rysów twarzy, jest to wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego wysunięcia szczęki do przodu. Taki zabieg przeprowadza chirurg szczękowo-twarzowy po zakończeniu wzrostu przez pacjenta. Zabieg tego typu jest potrzebny u  około 25% dorosłych pacjentów z rozszczepem.

Leczenie wady zgryzu u pacjenta z rozszczepem wymaga zarówno od niego jak i od jego rodziny bardzo dużo cierpliwości. Na ten moment w Polsce istnieje program leczenia rozszczepów, a zatem zarówno leczenie ortodontyczne jak i chirurgiczne takiego pacjenta jest refundowane przez NFZ ( więcej na ten temat: https://www.gov.pl/web/zdrowie/ortodontyczna-opieka-nad-dziecmi-z-wrodzonymi-wadami-czesci-twarzowej-czaszki ).

U pacjentów, u których występuje rozszczep wyrostka zębodołowego, często w tym miejscu może brakować zęba. Po zakończonym leczeniu ortodontycznym oraz chirurgicznym, taki brak może zostać uzupełniony przez lekarza protetyka.